ხის სხვლა: პრაქტიკული რჩევები მცენარის სიჯანსაღის შესანარჩუნებლად

იმისთვის, რომ ლამაზად გამოიყურებოდეს, ბაღში დარგულ თითქმის ყველა მცენარეს რეგულარული მოვლა სჭირდება - ხეები და ბუჩქები გამონაკლისი არაა. იმისთვის, რომ ლამაზად გამოიყურებოდეს და თანაც სიჯანსაღე შეინარჩუნოს, კარგად იყვავილოს და კარგი ნაყოფი მოისხას, ხეს სწორი და დროული მოვლა სჭირდება. გასხვლა ამ პროცესის ერთ-ერთი საკვანძო ნაწილია.

ბუჩქებისა და ხეების რეგულარული გასხვლა შესაძლოა ერთი შეხედვით შრომატევად საქმედ ჩანდეს, მაგრამ თუ სათანადო ხელსაწყოებს გამოიყენებთ და რამდენიმე მნიშვნელოვან რჩევას გაითვალისწინებთ, მალევე დარწმუნდებით რომ პროცესს სწრაფად და უმტკივნეულოდ შეგიძლიათ გაუმკლავდეთ. იმისთვის, რომ ხეები სწორად გაკრიჭოთ, თქვენ დაგჭირდებათ ტოტების საჭრელი მაკრატელი და ჯაჭვური ხერხი (ე.წ. ბენზოხერხი, თუმცა თანამედროვე მოდელების დიდი ნაწილი ბენზინს აღარ მოითხოვს) – იდეალურ შემთხვევაში ისეთი, რომელიც ელემენტზე მუშაობს – დამცავი ტანსაცმელი, სქელი და გამძლე ხელთათმანები, ზოგ შემთხვევაში – კიბე და, რაც მთავარია, სწორად შედგენილი გრაფიკი: როდის რომელი მერქნიანი მცენარე უნდა გასხლათ და თან – რა თანმიმდევრობით.

ხის ჭრისთვის სათანადო ინსტრუმენტის შერჩევა

ჩვენ უკვე მრავალჯერ გვისაუბრია იმაზე, რომ არ არის აუცილებელი ბაღის მოვლა პროფესიონალებს მივანდოთ – ხეების გასხვლაც არაა გამონაკლისი. თუ მცირედ ინვესტიციას ჩადებს ხის მოსავლელი სწორი იარაღების შეძენაში, მოყვარულ მებაღესაც შესანიშნავად შეეძლება საჭირო სამუშაოების შესრულება. მთავარია ყურადღება მიაქციოთ ინსტრუმენტის სწორად მოვლის წესებს –  ყოველი გამოყენების შემდეგ ინსტრუმენტი აუცილებლად საგულდაგულოდ უნდა გაიწმინდოს და ისე შეინახოს, რომ გარეშე ფაქტორებს მასზე მინიმალური გავლენა ქონდეს. სწორი მოვლის შემთხვევაში ხის მოსავლელი ინსტრუმენტები მრავალი წლის განმავლობაში გემსახურებათ და ინვესტიციასაც ამოიღებთ.

პირველი იარაღი რომელზეც უნდა იცოდეთ, ე.წ. ტოტმჭრელია. ტოტების საჭრელი მაკრატელი ისეთ ტოტებსა და ღეროებზეა გათვლილი, რომელთა დიამეტრი სამ სანტიმეტრს არ სცდება. თუ შეძლებთ, არჩევანი ელემენტზე მომუშავე ტოტჭრელზე გააკეთეთ – ასეთი მოდელი საქმეს მნიშვნელოვნად ამარტივებს, რადგან მათ გამოყენებას გაცილებით ნაკლები ფიზიკური ძალა სჭირდება.

თუ უფრო მსხვილი ტოტების მოჭრა გჭირდებათ, მაშინ ჯაჭვური ხერხი გამოიყენეთ. ბენზოხერხი საგრძნობლად გაგიადვილებთ საქმეს და, ამასთან, დროის ეკონომიაშიც დაგეხმარებათ. იდეალური ვარიანტია, თუ თქვენი ჯაჭვური ხერხი არა ბენზინზე, არამედ ელექტრო ელემენტზე მუშაობს. ელექტრო ჯაჭვური ხერხები გაცილებით უფრო მარტივი გამოსაყენებელია: ჯერ ერთი, ბენზინზე მომუშავე ხერხებთან შედარებით უფრო მსუბუქია, მეორეც ელექტრო მოდელებს ნაკლები ვიბრაციის ძალა აქვთ, ამიტომ მათთან გამკლავება და მანევრირება უფრო ადვილია (განსაკუთრებით არაპროფესიონალისთვის), მესამეც მუშაობის პროცესში თქვენ არ გიწევთ გამონაბოლქვი აირების შესუნთქვა. ამასთან, გახსოვდეთ, რომ ჯაჭვური თუ ელექტრო ხერხების გამოყენება მხოლოდ მაშინ შეიძლება, როდესაც აბსოლუტურად დარწმუნებული ხართ, რომ ზედაპირი რომელზეც დგახართ მყარი და სანდოა. თუ დიდი გამოცდილება არ გაქვთ, ნუ ახვალთ შემაღლებულ ზედაპირებზე, ჯობია პროცესი ცოტა გაიწელოს, მაგრამ მიწაზე მყარად უნდა იდგეთ. თუ ხის ზედა ტოტებია გასასხვლელი და კიბეზე ასვლა გჭირდებათ, ეცადეთ თქვენთან ერთად იყოს სხვა ადამიანიც, რომელიც კიბეს ყურადღებას მიაქცევს. თუ, რასაკვირველია, არბორისტის მომზადების სპეციალური კურსი და აღჭურვილობა არ გაქვთ ხელს, ან თქვენს განკარგულებაშია სპეციალური ამწე კალათა. თუ ბევრი მაღალი ხის რეგულარულად გასხვლა გიწევთ, კარგი არჩევანი იქნება ელექტრო ხერხი ტელესკოპური დამაგრძელებელით, რომელიც ბევრად გაგიმარტივებთ მაღლა განლაგებული ტოტების მოვლის პროცესს.

როდესაც საქმე სრულიად ბუჩქების ან საშუალო ზომის ტოტების მოჭრას ეხება, არაინდუსტრიული ჯაჭვური ხერხების უმეტესობას ხშირად პრობლემა ექმნება. ეს იმის ბრალია, რომ მოდელების უმეტესობა გარკვეული დიამეტრის ტოტებსა და ღეროებზე მუშაობაზეა გათვლილი და თავისი შესაძლებლობების ზღვარს აღწევს თუ მოსაჭრელი ტოტი ამ დიამეტრს აჭარბებს. ასეთი სქელი ტოტის მოჭრას მეტი დრო და რამდენიმე სესია დასჭირდება. ამიტომ, მოყვარული მებაღეების უმეტესობა ელემენტით აღჭურვილ სასხლავ ხერხს იყენებს. 

როგორ ამარტივებს ხის სხვლას ტელესკოპური დამაგრძელებელი

თუ თქვენ უფრო დიდი ზომის ბუჩქების ან ხანდაზმული ხეების გასხვლას აპირებთ, მაშინ თითქმის გარდაუვალია, რომ სტანდარტულზე უფრო გრძელი წვდომა დაგჭირდებათ – ამის უზრუნველსაყოფად და სამუშაოს გასამარტივებლად ტელესკოპური დამაგრძელებელი საუკეთესო ვარიანტია. კერხერის დამაგრძებლით აღჭურვილი ტოტების საჭრელი ხერხი ოთხ მეტრამდე სიმაღლეზე წვდება. სხეულზე მისი დამაგრება მხარზე გადასაკიდი ღვედითაა შესაძლებელი, რაც ნიშნავს რომ ხანდაზმული ან ავადმყოფი ხეების ჭრასთან დაკავშირებული შედარებით ხანგრძლივი და ფაქიზი სამუშაოებც კი პრობლემა არ იქნება. ეს ინსტრუმენტი საშუალებას გაძლევთ, უსაფრთხოდ იდგეთ მყარ მიწაზე და ისე მოუაროთ მაღალ ტოტებს, რომ კიბის გამოყენება სულაც არ დაგჭირდეთ..

ხეების ჭრის პროცესში, ყოველთვის უნდა იზრუნოთ იმაზე, რომ თქვენი თავი და ხელები სათანადოდ იყოს დაცული. სულ მინიმუმ, აუცილებლად უნდა გეცვათ სპეციალური სქელი ხელთათმანები და დამცავი სათვალეები, რომლებიც თვალებს ხის ნაფოტებისგან დაიცავს,. ნებისმიერმა ადამიანმა, ვისაც უფრო მსხვილი ღეროების მოცილება უწევს, დამატებით უნდა დაიცვას საკუთარი თავი და ჩაფხუტი ატაროს მუშაობისას, და, სულ მცირე, ირიბად მიუსადაგოს ტოტებს ხერხი, რათა არასოდეს აღმოჩნდეს მოსაჭრელი ტოტის ქვეშ, როდესაც ის ჩამოვარდება.

სპეციალური დამცავი აღჭურვილობის სრული ჩამონათვალი, როგორც წესი, შედგება ჭრისგან დამცავი შარვლისა და ფეხსაცმლისგან, ყურისა და თვალის დამცავებისგან და სპეციალური ხელთათმანებისგან – ეს ყველაფერი მაქსიმალურად უზრუნველყოფს თქვენს დაცულობას ჯაჭვური ხერხების გამოყენებით ხეების მოვლის სამუშაოების შესრულებისას. 

ამასთან, გახსოვდეთ, რომ დაწყებამდე აუცილებლად უნდა გაითვალისწინოთ ხმაურისთან დაკავშირებული ადგილობრივი რეგულაციები, ხის ჭრასთან დაკავშირებული ადგილობრივი რეგულაციები და ფაუნის დაცვის არსებული წესები – სანამ საქმეს შეუდგებით, დარწმუნდით, რომ თქვენი დაგეგმილი სამუშაოები არც ერთ წესს არ არღვევს.

ხის სხვლა: როდის რა უნდა გავაკეთოთ 

ბუჩქებისა და ხეების გასხვლისთვის დროის შერჩევისას ორი მთავარი ფაქტორი უნდა გაითვალისწინოთ:  

• გასასხლავი ხისა თუ ბუჩქის ტიპი

• რა ტიპის სხვლა არის ჩასატარებელი

მაგალითად, თუ სხვლის პროცესის მთავარი დანიშნულება ესთეტიკაა, ის უფრო ხშირად და რეგურალურად ტარდება: დეკორატიული ბუჩქები, როგორც წესი, ყოველწლიურად ისხლება, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში თუ ბუჩქს სპეციფიკური ფორმა აქვს მინიჭებული და ზედმეტი წანაზარდები ვიზუალს აფუჭებს. ხეხილს, ანუ ხილის ხეები ყოველწლიურად გასხვლა არ სჭირდება. მნიშვნელოვანია პროცესი რეგულარული იყოს, მაგრამ პაუზები პროცედურებს შორის გაცილებით უფრო გრძელია – კონკრეტული ჯიშების სპეციფიკიდან გამომდინარე, სხვლა ყოველ ოთხ-ექვს წელიწადში ერთხელ მაინც უნდა ტარდებოდეს. ახალგაზრდა ხეები უფრო ხშირად და მიზანმიმართულად უნდა გაისხლას, რათა უზრუნველვყოთ მცენარის სწორი განვითარება. თუ ხეები თავის ნებაზე მივუშვით, არაა გამორიცხული არასწორად გაიზარდოს, მაგალითად, განუვითარდეს ისეთი დეფექტი, როგორს ორღეროიანი ვარჯი.

გარდა ამისა, აუცილებლად გასათვალისწინებელია ხეებისა და ბუჩქების ვეგეტაციური ციკლის თავისებურებები. იმისათვის რომ გაზაფხულისთვის ახალი კვირტების გამოსატანად საკმარისი მარაგი მოაგროვოს, აგვისტოს თვიდან ბევრი მერქნიანი მცენარე იწყებს სათადარიგო საკვები ნივთიერებების ფოთლებიდან ფესვებში გადატანასა და აკუმულირებას. ამიტომ, მცირერიცხოვანი გამონაკლისების გარდა, აგვისტოდან დეკემბრის ჩათვლით პერიოდში, მაქსიმალურად ეცადეთ თავი აარიდოთ ფართომასშტაბიან სხვლის სამუშაოებს, და, თუ მცენარის ჯანმრთელობას არ სჭირდება, დიდი ზომის ტოტებიც არ მოჭრათ.

რეკომენდაციები: რომელ პერიოდში ჯობია ხის სხვლა? 

• თუ დაზიანება ქარიშხლის შედეგია, ან იმ შემთხვევაში, თუ აღმოაჩენთ დამპალ, დაზიანებულ ან მოტეხილ ტოტებს, სანიტარული სხვლა წლის ნებისმიერ დროს, სეზონის მიუხედავად უნდა ჩაატაროთ. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში უმთავრესი პრიორიტეტი მებაღისა და გარშემომყოფების უსაფრთხოებაა, ამიტომ სხვა ფაქტორები მეორე პლანზე გადადის.

• ზამთრის პერიოდი ტრადიციულად საუკეთესო დროდ ითვლება კურკოვანი და თესლოვანი ხილის, ასევე კენკროვანი კულტურების მოსავლიანობის გასაზრდელი ან ვარჯის შემამსუბუქებელი სამუშაოების ჩასატარებლად. ეს პერიოდი ასევე ხელსაყრელია ვარდების გასასხლავად და ხის ვარჯის გამოსახშირად: ამ დროს ფოთლები არ შეგიშლით ხელს მუშაობაში და ტოტების სტრუქტურა ყველაზე კარგად ჩანს, ხოლო მცენარის სათადარიგო საკვები ნივთიერებები ფესვთა სისტემაშია თავმოყრილი. მაგრამ, თავი აარიდეთ ხის გასხვლას თუ ძლიერი ყინვები დაიჭირა. იდეალურ შემთხვევაში, სამუშაოები იანვრიდან მარტის დასაწყისამდე შუალედში უნდა დაიწყოთ და მხოლოდ ისეთ პერიოდში იმუშაოთ, როდესაც ჰაერის ტემპერატურა სტაბილურად -5 °C-ზე მაღალი იქნება.

• ეს არ ეხება ყველა ტიპის ხილს: ზოგიერთი კონკრეტული სახეობის ხეხილისთვის ოპტიმალური პერიოდი უფრო გვიან, გაზაფხულზე დგება. ასეთია, მაგალითად, ატმის ხე. გაზაფხულზევე უნდა გაისხლას ადრე მოყვავილე მცენარეებს, როგორებიცაა დეკორატიული ქლიავი და ფორზიცია, მაგრამ მათ შემთხვევაში აუცილებლად ჯერ უნდა დაელოდოთ ყვავილობის დასრულებას და მხოლოდ შემდგომ დაიწყოთ მათი სხვლა. მაგალითად, ფორზიციას შემთხვევაში ეს, როგორც წესი, აპრილის ბოლოს გასხვლას ნიშნავს.

• ვარჯის გამოხშირვის მიზნით სხვლის ჩატარება ზაფხულშიც თავისუფლად შეგიძლიათ. ზაფხული ოპტიმალური პერიოდია ხიდან ვერტიკალურად მზარდი, ეგრეთ წოდებული “წყლის ნაყარის”, ხის ზედაპირზე ამონაზარდი მწვანე ღივების (water sprouts) მოსაცილებლად. ზაფხულში შეგიძლიათ გასხლათ ბლისა და ალუბლის ხეები, უშუალოდ მოსავლის აღების პროცესში და მის შემდეგ. ოპტიმალურია ზოგიერთი უნაყოფო სახეობა გასხვლისთვისაც, მაგალითად, როგორიცაა ტირიფი. ამ პერიოდში ასევე ბევრად მარტივია ფოთლების სხვადასხვა დაავადებების შემჩნევა და იდენტიფიცირება, ხოლო გასხვლის შედეგად გაჩენილი ჭრილობები ბევრად უფრო სწრაფად ხორცდება. ზაფხული ასევე იდეალური სეზონია კაკლის ხის გასასხლავად.

• შემოდგომა ადგილობრივი ფოთოლმცვივანი და წიწვოვანი ხეების გასხვლის პერიოდად ითვლება. ზოგიერთი სახეობის ხილის გასხვლაც უკვე შესაძლებელია ამ დროს, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ ხეს ზრდის სტიმულირება და გაძლიერება სჭირდება. თუმცა, რაც შეეხება უშუალოდ სანაყოფე ყლორტების განვითარებას, უმჯობესია, თუ გასხვლის პროცესს მხოლოდ იანვარში ან თებერვალში დაიწყებთ.

თუმცაღა, უნდა გვახსოვდეს, რომ ეს ის შემთხვევაა, როდესაც ზოგადი რეკომენდაციები მხოლოდ ზედაპირული წარმოდგენის შექმნაში გვეხმარება და უშუალოდ პროცესის სამართავად საკმარისი არაა. ყველა კონკრეტულ ხესა თუ ბუჩქს თავისი სპეციფიკური საჭიროება აქვს და უკვე ამ საჭიროებების მიხედვით ისაზღვრება სხვლისთვის იდეალური ფანჯარა. თქვენ დამოუკიდებლად უნდა მოიძიოთ სპეციფიკური და დეტალური ინფორმაცია იმის შესახებ, თუ კონკრეტულად როდის და რა მეთოდით შეგიძლიათ გასხლათ ესა თუ ის ბუჩქი ან ხე.

რა უნდა მოვაცილოთ ხეს გასხვლის პროცესში?

ბუჩქებისა და ხეების გასხვლის პროცესი, უპირველეს ყოვლისა, გულისხმობს დაავადებული, დაზიანებული და ზედმეტი, ანუ არასასურველი ღეროებისა და ტოტების მოცილებას. დეკორატიული ბუჩქების შემთხვევაში უმთავრესი მიზეზი მათთვის სასურველი ფორმის მიცემა და შენარჩუნებაა, ხოლო ხეხილის მოვლისას კი უპირველეს პრიორიტეტს მოსავლიანობის გაზრდა და ხის ზოგადი ჯანმრთელობის უზრუნველყოფა წარმოადგენს. 

როგორც წესი, სპეციალისტები ერთმანეთისგან ხშირად განასხვავებენ გასხვლის რამდენიმე ძირითად ტიპს დანიშნულების მიხედვით:

დარგვის შემდგომი გასხვლა (plant cutting): იმისათვის, რომ წაახალისონ ვარჯის ჯანსაღი ზრდა და სწორი ფორმირება, მებაღეები ახალდარგული ხეებს ხშირად ისე სხლავენ, რომ რჩება ერთი მთავარი (ანუ ცენტრალური), და მაქსიმუმ სამი კარგად განვითარებული მეორადი განშტოება.

ფორმის მიმცემი გასხვლა (shaping): ზოგადად გამოიყენება ბუჩქნარებისთვის სასურველი ფორმის მისაცემად, თუმცა ასევე ვარჯის ზომაში შესამცირებლად, ზრდის მიმართულების გასასწორებლად და ხელისშემშლელი ან ერთმანეთში ჯვარედინად მზარდი ტოტების მოსაცილებლად. ფორმირებითი სხვლის მეთოდი შეგიძლიათ სივრცის შესაქმნელადაც გამოიყენოთ, მაგალითად, ცენტრალური ღეროს გაშიშვლებით, რაც გულისხმობს ტოტების სრულად მოცილებას ღეროს ქვედა ნაწილში. ახალი გვერდითი ღეროების ამოსვლის სტიმულირებისთვის, შეგიძლიათ არსებული ტოტები სასურველ სიგრძეზე დაამოკლოთ, ჭრილი კი გააკეთოთ ნაკლებად აქტიურ მხარეს ან ქვედა კვირტამდე (ე.წ. თვლამდე).

მოსავლიანობის ზრდისთვის გასხვლა (yield cutting): უკეთესი და უფრო უხვი მოსავლის მისაღებად, აუცილებელია ხეხილის რეგულარული გასხვლა. ვარჯის გამოხშირვის პროცესში, ყოველთვის სრულად მოაცილეთ ზედმეტი ყლორტები, რათა თავიდან აიცილოთ მათი განმეორებითი და კიდევ უფრო ინტენსიური ამოყრა. კონკრეტულად ვაშლის ხეების შემთხვევაში, საჭიროა მოჭრათ ქვემოთ მიმართული დატოტვილი ღეროები რომლებიც შედარებით ახალგაზრდა, ჯანსაღ გვერდით ღეროზე იზრდებიან.

შემამსუბუქებელი (სანიტარული) გასხვლა (relief cutting): ამ ტიპის გასხვლისას ხეს სცილდება ყველა დაზიანებული ტოტი და ღერო. მათ შორისაა, მაგალითად, ქარიშხლის ან დიდთოვლობის შედეგად მოტეხილი, ან მავნებლების დაზიანებული ნაწილები. ასევე აუცილებლად იჭრება ისეთი ტოტები, რომლებიც მცენარის საერთო წონასწორობასა და ბალანსს არღვევს. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ შემამსუბუქებელი გასხვლის შემდეგ, ხეზე გაჩენილი ჭრილობები დაუყოვნებლივ დაიფაროს ბაღის მალამოთი (სამყნობი ცვილით) ან სხვა მსგავსი, სპეციალიზებული საშუალებით.

ბუჩქებისა და ხეების სხვლის არსი მცენარის ფესვთა მასასა და ვარჯის მასას შორის არსებულ ბუნებრივ ბალანსში პირდაპირი ჩარევაა, მისი სიჯანსაღის გაუმჯობესების მიზნით. მაგრამ რაც უფრო ძლიერად და რადიკალურად გასხლავთ მცენარეს, მით უფრო ძლიერი შეიძლება იყოს მისი საპასუხო რეაქცია ახალი ყლორტების ინტენსიური ამოყრის სახით. ამიტომ, გასხვლის ნებისმიერი პროცესისას პირველ რიგში ყველა დაავადებული და ზედმეტი ღერო და ტოტი უნდა მოცილდეს, მაგრამ მნიშვნელოვანია ზედმეტი არ მოგვივიდეს. მხოლოდ ძალიან იშვიათ შემთხვევებშია მიზანშეწონილი ბუჩქის ან ხის სრულად, ანუ ჯირკვზე გადაჭრა.

როგორ გავსხლათ ხე? სწორი ტექნიკა და მიდგომა 

ადამიანის სიმაღლეზე განლაგებული მცირე ზომის ტოტების მოსაჭრელად შეგიძლიათ გამოიყენოთ ჩვეულებრივი ბაღის მაკრატელი, ანუ სეკატორი. შედარებით უფრო მსხვილი ტოტებისა და პატარა ღეროებისთვის, რომელთა დიამეტრი მაქსიმუმ სამ სანტიმეტრს აღწევს, რეკომენდებულია ელემენტზე/ბატარეაზე მომუშავე ტოტების საჭრელი ხელსაწყოს გამოყენება. მუშაობის პრინციპი ორივე შემთხვევაში იდენტურია – ბაღის მაკრატელი ან ტოტების საჭრელი უნდა მოათავსოთ უშუალოდ ტოტის ან ღეროს ძირთან, ისე, რომ იდეალურ შემთხვევაში არ დარჩეს ე.წ. „ჯირკები“. ტოტის ძირში მოჭრისას მნიშვნელოვანია მაქსიმალურად დავიცვათ სწორი მიდგომა, რათა ხეზე არ დარჩეს მომაკვდავი ტოტის ნარჩენები. არასწორი ჭრის შემთხვევაში, ამ დაზიანებული ნაწილებში  შემდგომ შეიძლება მავნებლები გავრცელედეს და ლპობის პროცესები დაიწყოს, რაც დროთა განმავლობაში დანარჩენ ხეზეც გავრცელდება.

რაც შეეხება ბუჩქებისა და ხეების სქელ, მსხვილ ღეროებს, მათ მოსაჭრელად ყველაზე მოხერხებულია ჯაჭვური ხერხის გამოყენება. თუმცა, თუ პროფესიონალი არ ხართ და ჯაჭვურ ხერხს ხშირად არ იყენებთ, მუშაობისას მაქსიმალური აკურატულობა გმართებთ. მუშაობისას არ იჩქაროთ: საჭიროა ჭრის განსაკუთრებით ფრთხილი ტექნიკის გამოყენება, რათა ხის ქერქი პროცესში უმიზეზოდ და ზედმეტად არ დაზიანდეს.

ამ პროცესში საწყის, ანუ ათვლის წერტილს წარმოადგენს ტოტის რგოლი (limb ring). ეს არის ტოტის ძირში არსებული დამახასიათებელი შესქელებას, თითებით ოდნავი ამობურცულობა უნდა იგრძნოთ. პირველ რიგში, ტოტის რგოლიდან დაახლოებით ორი მტკაველის დაშორებით, ტოტის ქვედა მხარეს უნდა გააკეთოთ ზედაპირული ჭრილი. ამის შემდეგ, ტოტის რგოლიდან უკვე სამი მტკაველის დაშორებით იწყებთ ჭრას და ამოძრავებთ ხერხს ზემოდან ქვემოთ მიმართულებით. ტოტს ჭრით ბოლომდე, სანამ ის საკუთარი სიმძიმის ქვეშ ძირს არ ჩამოვარდება.

ამის შემდეგ დარჩენილი ტოტის ნარჩენი (ჯირკვი) უკვე სუფთად და ზუსტად უნდა მოიჭრას უშუალოდ ტოტის რგოლის გასწვრივ. ამასაც თავისი სწორი მიდგომის ტექნიკა აქვს: ხერხი მცირე დიაგონალური დახრით უნდა დაიჭიროთ, ისე, რომ ჭრილი ხის ღეროდან გარეთ იყოს მიმართული. ტოტის რგოლში არსებული მერისტემული ქსოვილი უზრუნველყოფს, რომ ჭრილობის ზედაპირს დროთა განმავლობაში ახალი ქერქი გადაეზარდოს და შეხორცდეს. გრძელი, დიდი ზომის ტოტები კი ჯობს ნაწილ-ნაწილ მოჭრათ, გარედან შიგნით მიმართულებით. ეს პროცესი, მართალია, მეტ დროს მოითხოვს, მაგრამ გაცილებით უსაფრთხოა და, ამასთან, მოგვიანებით გაცილებით ნაკლები დრო და ენერგია დაგეხარჯებათ მოჭრილი მერქნის დანაწევრებაზე. 

დაბოლოს, არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ხეების ჭრა ასევე გულისხმობს ბაღში სისუფთავის დაცვასაც: სამუშაოს დასრულების შემდეგ საჭიროა მოჭრილი ტოტებისა და მერქნის ტერიტორიიდან გატანა და დარჩენილი ჭუჭყისგან გარემოს გასუფთავება. 

როგორ მოვუაროთ ხის გასხვლისთვის საჭირო ინსტრუმენტებს

იმის უზრუნველსაყოფად, რომ ხის გასხვლის პროცესი ყოველ შემდეგ ჯერზე ისევე წარმატებული იყოს, როგორც ახლადშეძენილი ინსტრუმენტებით, თქვენი ხის მოსავლელი იარაღები სამუშაოს დასრულებისთანავე დაუყოვნებლივ უნდა გაწმინდოთ და შესაბამის ადგილას შეინახოთ.

ტოტების საჭრელი ელექტრო ხერხი საკმაოდ ადვილი მოსავლელია. როგორც წესი, სავსებით საკმარისია ყოველი გამოყენების მერე მისი საჭრელი პირის სპეციალური ჯაგრისით საგულდაგულოდ გაწმენდა და შემდეგ თხელი სამანქანო ზეთით გაპოხვა ან სპეციალური ზეთის სპრეის შესხურება. ეს უკანასკნელი საჭრელ პირებს მაღალ ხარისხს შეუნარჩუნებს და ხერხი უფრო დიდი ხანი გემსახურებათ, რადგან აუცილებელ შეზეთვის გარდა, პროცედურა ჟანგისგან საიმედო დაცვასაც უზრუნველყოფს. ასევე, რეგულარულად შეამოწმეთ ტოტების საჭრელი ხერხის ჭანჭიკები და ქანჩები – ინსტრუმენტის უსაფრთხოდ გამოსაყენებლად საჭიროა ისინი მყარად და საიმედოდ იყოს მოჭერილი.

ასევე, რეკომენდებულია ყოველი ცალკეული ხის გასხვლის შემდეგ გამოყენებული ბაღის ყველა ხელსაწყოს დეზინფექცია. ეს მნიშვნელოვნად შეამცირებს ხის გარკვეული დაავადებების ერთი მცენარიდან მეორეზე გადატანის რისკს.

ჯაჭვური ხერხის სათანადო მოვლის აუცილებელი ნაბიჯია ჯაჭვის ყოველი გამოყენების შემდეგ წმენდა. ხეზე მუშაობისას დაგროვილი ფისი თუ სხვა სახის ჭუჭყი უნდა მოაცილოთ სპეციალური საწმენდი საშუალებით. თავად ხელსაწყოს გაწმენდა შესაძლებელია უხეში ჯაგრისის მეშვეობით როდესაც ხერხი მშრალია. უსაფრთხოების მიზნით, ამ პროცედურის დაწყებამდე აუცილებელად ამოიღეთ ელემენტი. 

ასევე, მუდმივად უნდა შემოწმდეს ზეთის დონე. ჯაჭვის შეზეთვის პროცესში გარკვეული წესების დაცვაა საჭირო. თქვენ ყოველთვის უნდა შეავსოთ ავზი საკმარისი რაოდენობის ჯაჭვის ზეთით, იმისათვის, რომ მაქსიმალურად გაახანგრძლივოთ როგორც თავად ჯაჭვის, ისე მთლიანად მოწყობილობის გამოყენების ვადა. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ავზში საკმარისი რაოდენობის სპეციალური ჯაჭვის ზეთია, თქვენ მაინც უნდა აკონტროლოთ საპოხი მასალის მიწოდების პროცესი. შესამოწმებლად, ან დააყენეთ ხერხი უქმად მუშაობის რეჟიმზე და დაახლოებით ერთი წუთი ყურადღება მიადევნეთ ჩნდება თუ არა ზეთის წვეთები საჭრელ პირზე, როდესაც ის ქვემოთაა მიმართული (უფრო მარტივი იქნება დანახვა თუ საჭრელ პირს ღია ფერის ფონზე დაიჭერთ), ან ფრთხილად ასწიეთ ჯაჭვი უქმად მუშაობის შემდეგ (გაფრთხილება: არსებობს ტრავმის მიღების რისკი) და შეამოწმეთ მიმმართველი მექანიზმი (guide rail) შინა ზეთის თხელი ფენის არსებობაზე.

ანალოგიურად, რეგულარულად უნდა შეამოწმოთ და საჭიროების შემთხვევაში დაარეგულიროთ ჯაჭვის დაჭიმულობა/ იდეალურ შემთხვევაში ეს პროცედურა ყოველი გამოყენების წინ უნდა ჩაატაროთ – ჯაჭვი არ უნდა იყოს მოდუნებული და არ უნდა ეკიდოს. ხერხის ჯაჭვის კბილები საჭიროების შემთხვევაში ხელახლა უნდა გაილესოს, რადგან კარგად გალესილი, ბასრი ჯაჭვი უზრუნველყოფს უკეთეს ჭრასა და მუშაობისას უსაფრთხოების უფრო მაღალ სტანდარტებს. ამ მიზნით გამოიყენება ჯაჭვის ბიჯის შესაბამისი დიამეტრის მქონე მრგვალი ქლიბი. მეორე ვარიანტია, ჯაჭვური ხერხი გასალესად პროფესიონალ ხელოსანს მიაბაროთ. ამ ვარიანტს კიდევ ერთი დადებითი მხარე აქვს: რამდენიმე საათი გადაბმული მუშაობის შემდეგ, ჯაჭვური ხერხის საჭრელი პირი (შინა) შესაძლოა საჭიროებდეს ნადებისგან გათავისუფლებას და დაზიანებების არსებობაზე შემოწმებას, ხოლო საჭიროების შემთხვევაში კი, ახლით შეცვლასაც. არაპროფესიონალს შესაძლოა ეს დაზიანებები გამოეპაროს, ხოლო პროფესიონალი გალესვამდე ხერხს ნადებსაც მოაშორებს და, დაზიანების არსებობის შემთხვევაში, მას ადვილად შეამჩნევს, გაცნობებთ, და, თქვენი თანხმობის შემთხვევაში, შესაბამისად მოუვლის ინსტრუმენტს.